Şeyh Said İsyanı başladı

13/02/1925

Mustafa Kemal, kurtuluş mücadelesi sırasında ve ardından Cumhuriyet devrimlerini uygulamaya koyduğunda, birçok isyan ve tehditle karşı karşıya kaldı. Bunlar arasında en önemlilerinden biri de, 13 Şubat 1925’te Genç ilçesine bağlı Piran’da baş gösteren Şeyh Said İsyanı’ydı. Cumhuriyetin temel niteliklerine karşı başlatılmış dini ve etnik kökenli bir ayaklanma olan Şeyh Said İsyanı, hem yaygınlığı hem de oluşturduğu tehlike bakımından yeni yönetimin karşılaştığı en büyük tehditlerden bir tanesiydi. Bingöl civarında patlak veren bu isyan kısa sürede genişleyerek 15 bin kişilik bir güce ulaştı. Maden, Siverek, Ergani ve Varto isyancıların eline geçerken, Mart başında Şeyh Said’in emrindeki 10 bin kişilik bir kuvvet Diyarbakır’ı kuşattı. Bu sırada hükümet, birçok olağanüstü önlem aldı. İsyan patlak verir vermez Doğu bölgelerinde sıkıyönetim ilan edildi ve hükümete olağanüstü yetkiler veren Takrir-i Sükûn Kanunu 4 Mart’ta Meclis’ten geçirildi. Ayrıca Ankara ve Diyarbakır’da İstiklal Mahkemeleri kuruldu. Ordu birliklerinin planlı bir harekâtı sonucunda elebaşları yakalandı. Şeyh Said de 15 Nisan’da Varto yakınlarında ele geçirildi. Şeyh Said İsyanı’nın bastırılması, Cumhuriyet yönetiminin Doğu’da denetimi sağlaması bakımından önemli bir dönüm noktası oldu. Diğer taraftan ayaklanmaya karıştığı gerekçesiyle hakkında soruşturma açılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması, çok partili yaşama geçiş sürecini sekteye uğrattı.