Albay Mustafa Kemal, Çanakkale’de kendisine “Anafartalar Kahramanı” unvanını kazandıran başarılarından sonra, 1916 başında 16. Kolordu Komutanı olarak Edirne’ye atandı. Bu sırada Doğu bölgelerinde durum oldukça kritikti. Rus birlikleri Erzurum, Bitlis, Muş, Van ve Hakkari’yi işgal etmişti. Bu nedenle 16 Kolordu Karargâhı’nın, destek olarak Diyarbakır’a kaydırılmasına karar verildi. Bunun üzerine Mustafa Kemal, hemen hareket ederek 27 Mart günü yeni görev yerine ulaştı; 1 Nisan’da da rütbesi mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltildi. Olayların hızlı akışını, Mustafa Kemal, Madam Corinne’e yazdığı mektupta şöyle dile getiriyordu: Batıdan doğuya kadar devam eden uzun ve yorucu bir yolda iki ay kadar seyahat ettikten sonra bir istirahat anı bulunabileceğine inanılır, değil mi? Fakat heyhat! Görülüyor ki, bu ancak ölümden sonra mümkün olacak! Mustafa Kemal, Diyarbakır’da da başarılı bir komuta gösterdi. Birliklerini önce taktik bir kararla geri çekerek, ani bir saldırıyla Muş ve Bitlis’i geri aldı. Güçlü Rus birliklerinin yoğun baskısına rağmen bölgede hâkimiyeti ele geçirdi ve bozgun havasını tersine çevirdi. Mustafa Kemal, Doğu görevi sırasında, daha sonra Kurtuluş Savaşı’nda kader birliği yapacağı birçok komutanla çalışma fırsatı buldu. Bunlardan biri de, şehit olan 2. Kolordu Komutanı Faik Paşa’nın yerine atanan Albay İsmet Bey’di (İnönü). İki komutanın, memleket sorunlarının ancak radikal devrimler yoluyla çözülebileceğine dair görüşlerinin birleşmesi de bu sırada oldu.