Montrö Sözleşmesi’yle Boğazlar sorunu çözüldü

21/07/1936

1930’lu yılların ortalarına doğru dünyada silahlanmanın artmaya başlaması, Lozan Antlaşması’nın hükümleri gereğince Boğazlar üzerinde mutlak bir hâkimiyete sahip olmayan Türk hükümetini endişelendirmeye başlamıştı. Bu yüzden Boğazlar’a yeni bir statü verilmesi için girişimlere başlandı. Balkan Antantı’nın 1936 Mayıs’ındaki toplantısında Türkiye’ye destek vermesi üzerine girişimler hızlandırıldı ve 20 Temmuz 1936 tarihinde İsviçre’nin Montrö (Montreux) kentinde düzenlenen konferans sonucunda yeni bir anlaşma yapıldı. Üzerinde uzlaşmaya varılan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, gemilerin savaş ve barış zamanlarındaki geçişlerine ayrı ayrı düzenlemeler getiriyor ve Lozan hükümlerine göre Türkiye’ye Boğazlar üzerinde çok daha geniş bir kontrol yetkisi sağlıyordu. Montrö Sözleşmesi’ni takiben Türk ordusu, 21 Temmuz 1936 günü İstanbul ve Çanakkale Boğazlarındaki askerden arındırılmış sahalara silahlı kuvvetlerini sokarak kontrolü ele aldı. Aynı gün İstanbul ve Ankara’da zafer mitingleri ve kutlamalar gerçekleştirildi. İstanbul’da Beyazıt ve Taksim Meydanlarında iki ayrı kutlama yapılırken, binlerce vatandaş Edirnekapı Şehitliği’ne aktı. İstanbul ve Ankara’da gece fener alayları düzenlendi. Atatürk de bu önemli gelişme üzerine şu açıklamayı yaptı: Milletin yüksek yaradılışına, ordusunun bükülmez pazısına ve uygar insanlığın aldatılamaz sağduyusuna dayanarak ve güvenerek zekâ, mantık ve enerjinin, bütün insanlığın muhtaç olduğu barış ve huzur veren sonuçlar doğurabileceğinin bir delili olan Montrö Konferansı eseri, cidden sevinmeye ve sevindirmeye değer bir tarihi olaydır.