“Dokuz Umde” beyannamesi yayımlandı

08/04/1923

1923 yılında yapılacak TBMM seçimleri öncesinde, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin seçim bildirgesi niteliğini taşıyan “Dokuz Umde” adlı beyanname yayımlandı. Cemiyet Başkanı sıfatıyla Mustafa Kemal Paşa’nın imzasını taşıyan beyanname, içerdiği dokuz temel ilkeyle yeni Türkiye’nin izleyeceği yolu işaret ediyor ve Eylül ayında kurulacak olan Halk Fırkası için de bir program hazırlığı niteliğini taşıyordu. Beyannamenin ilk maddesi, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu, milletin kendi kendisini yöneteceğini ve yegâne temsilcisinin TBMM olduğunu; ikinci madde ise egemen gücün TBMM’nin manevi kişiliğinde bulunduğunu belirtiyordu. Diğer maddeler ise güvenlikten adalete, çiftçilerin sorunlarından demiryolu yapımına, devlet işlerinde yapılacak düzenlemelerden askerlik süresine, eğitimden sağlığa kadar, toplumsal yaşama ilişkin çeşitli düzenlemeler öngörüyordu. Tüm bunlar kısa maddelerle ifade edildiğinden, beyannamenin bir program niteliği taşımadığını söyleyenler de vardı. Mustafa Kemal ise, bu eleştirilere yanıtı Nutuk’ta şu şekilde verecekti: Yayımladığım programı bir siyasal parti için yetersiz ve kısa bulanlar oldu. “Halk Partisi’nin programı yoktur” dediler. Gerçekten, ilkeler adı ile anılan programımız, karşı çıkanların gördüklerine benzer bir kitap değildi; ama temel ilkeleri kapsıyordu ve uygulanabilir nitelikte idi. Biz de, uygulanamayacak düşünceleri kuramsal bir takım ayrıntılarla yaldızlayarak bir kitap yazabilirdik, öyle yapmadık. Ulusun maddi ve manevi yönlerden yenilenip gelişmesi için çalışırken, iş yapmayı söze ve kurama yeğ tuttuk.